İnsanlar, yaşamlarını hava koşullarına göre düzenlemektedirler. Bu nedenle insanlar, yaşamak için sıcaklığın ve yağışın elverişli olduğu yerleri seçmektedirler. Zira ekonomik etkinlikler de büyük ölçüde bu koşullara bağlıdır.

Örneğin tarım, hayvancılık ve turizm gibi birçok ekonomik etkinlik hava koşullarına bağlıdır (Fofoğraf 1.5.2).

Ayrıca beslenme alışkanlıklarımız, evlerimizin şekli ve seçtiğimiz giysiler üzerinde hava koşullarının yönlendirici etkisi bulunmaktadır. Yaşamımızı bu kadar etkileyen hava koşullarının kısa ve uzun sürede nasıl olacağını önceden öğrenmek insanların her zaman ilgi alanı olmuştur. Bu amaçla çeşitli yöntemlerle gözlemler yapmışlardır.

Örneğin insanlar, uzun bir süre canlıların gelişim aşamalarını izleyerek hava koşullarıyla ilgili tahminlerde bulunmuşlardır. Bitkilerin çiçek ve yaprak açma zamanları, göçmen kuşların geliş ve gidiş zamanları, hava koşullarıyla ilgili günümüzde de önemli bilgiler vermektedir.

Bilimin gelişmesine bağlı olarak hava koşullarıyla ilgili gerçekleştirilen gözlem yöntemleri gelişmiştir. Günümüzde gözlemler karalarda, denizlerde ve atmosferin çeşitli yüksekliklerinde yapılmaktadır (Fofoğraf 1.5.3).

Hava gözlemlerinden biri sinoptik gözlemlerdir. Bu tür gözlemler, dünya genelinde başlangıç meridyeninin saatine göre her üç saatte bir ve aynı anda yapılır. Hava sıcaklığı, nemi, rüzgâr yönü ve hızı gibi hava koşullarının kaydedildiği bu gözlemlerden ve uydu görüntülerinden yararlanılarak hava tahminleri yapılmaktadır.

Bu hava tahminleri sayesinde günümüzü hatta haftamızı planlayabilmekteyiz. Buna göre çeşitli verilerden yararlanarak havanın nasıl olacağının önceden belirlenmesine hava tahmini denir (Harita 1.5.1).

Gözlemlerden biri de yerel saatle 07.00, 14.00 ve 21.00’de yapılan klimatolojik gözlemlerdir. Bu gözlemler, iklim bilimi açısından önem taşımaktadır. Çünkü bir yerin iklimiyle ilgili bilgi elde edilirken bu gözlemlerin sonuçlarından yararlanılır.

Gözlemlerden elde edilen verilere göre hava koşullarıyla ilgili bilgi ediniriz. Örneğin 25 Nisan 2017’de Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından Ankara’daki hava durumu şu şekilde belirlenmiştir:

En düşük sıcaklık -1 °C, en yüksek sıcaklık 14 °C, nem oranı %80 ve güneybatıdan esen rüzgârın hızı saatte 10 km olarak belirlenmiştir. Buna göre hava durumu belirli bir alanda, kısa bir süre içinde etkili olan hava olaylarıdır.

Hava durumunda belirlenen hava özelliklerinin başlıcaları sıcaklık, basınç ve rüzgârlar ile nem ve yağıştır. Bunlar, aynı zamanda iklim elemanları olarak adlandırılır. Enlem, kara ve denizlerin dağılışı, yeryüzü şekilleri, yükseklik, bitki örtüsü ve okyanus akıntıları iklimi etkileyen başlıca etmenlerdir.

Hava durumlarının en az 35 yıllık ortalaması alınınca o yerin iklimiyle ilgili bilgi elde edilir. Buna göre iklim, bir bölgede uzun yıllar etkili olan hava koşullarıdır. Örneğin ‘‘Ankara’da yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlıdır.” tanımı Ankara’nın iklimini ifade etmektedir.

Hava durumu, Ankara’da olduğu gibi bazı yerlerde sürekli, bazı yerlerde ise yıl boyunca çok az değişmektedir. Örneğin ekvatoral iklim bölgesi yıl boyunca sıcak ve yağışlıdır. Brezilya’da yer alan Belem şehrinde ise ocak ayı sıcaklık ortalaması 27 °C, temmuz ayı sıcaklık ortalaması 26 °C’tur ve bu şehir yıl boyunca yağış almaktadır. Bu hava koşulları yıl boyunca hemen hemen aynıdır.