Dünya’nın Şekli ve Boyutları
Eski çağlarda Dünya’nın şekliyle ilgili birçok görüş ileri sürülmüştür. Dünya’nın tepsi, daire, yuvarlak ve küre şeklinde olduğuna inananlar olmuştur.
19. yüzyılda Dünya’nın geometrik bir şekle sahip olmadığı kendine özgü bir şeklinin olduğu ortaya konulmuştur. Bu görüş, Dünya’nın uydu görüntüleri (Fotoğraf 1.2.1) ve hassas ölçümler sonucunda ortaya çıkmış ve bu şekle geoit adı verilmiştir.
Dünya’nın şekli; kutuplardan basık, Ekvator’da şişkin bir küreye benzemektedir. Dünya’nın bu şekle sahip olması bazı sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Bu sonuçların başlıcaları şunlardır:
–> Ekvator’dan kutuplara gidildikçe güneş ışınlarının düşme açısı küçülür. Buna bağlı olarak kutuplara gidildikçe sıcaklık azalır, gölge boyları uzar.
–> Ekvator çevresi kutuplar çevresinden büyüktür (Tablo 1.2.1).
–> Ekvator yarıçapı kutuplar yarıçapından uzun (Tablo 1.2.1) olduğundan Ekvator’daki yer çekimi, kutuplardaki yer çekiminden azdır.
Tablo 1.2.1: Dünya’nın boyutları
Dünya’nın hacmi | 1.083.320.000 km3 |
Yüz ölçümü | 510.101.000 km2 |
Ekvator çevre uzunluğu | 40.076 km |
Kutuplar çevre uzunluğu | 40.009 km |
Çevreler farkı | 67 km |
Ekvator yarıçapı | 6378 km |
Kutuplar yarıçapı | 6357 km |
Yarıçaplar farkı | 21 km |
–> Kutuplara gidildikçe paralellerin boyları ve meridyenler arasındaki uzaklık azalır.
–> Dünya’nın bir yarısında gece yaşanırken diğer yarısında gündüz yaşanmaktadır.
–> Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesine bağlı olarak ortaya çıkan coriolis (koriyolis) kuvvetine bağlı olarak sürekli rüzgârlar ve okyanus akıntılarının yönlerinde sapma olur. Bu sapmanın yönü Kuzey Yarım Küre’de sağa, Güney Yarım Küre’de sola doğrudur.