1. Mutlak Konum

Ülkemizin en güneyinde Hatay’ın Topraktutan köyü bulunmaktadır. Bu köye en yakın paralel 36° kuzeydir. Ülkemizin en kuzeyinde ise Sinop’ta yer alan İnceburun bulunmaktadır. Buraya en yakın paralel ise 42° kuzey paralelidir. Buna göre Türkiye, 36° ile 42° kuzey paralelleri arasında yer almaktadır (Harita 1.3.4).

Ülkemiz, Kuzey Yarım Küre’nin orta kuşağında ve Ekvator’a yakın bir yerde bulunmaktadır. Bu konumundan dolayı ülkemizde ılıman iklim koşulları görülmekte, ülkemizde dört mevsim belirgin olarak yaşanmaktadır.

Kuzeye gidildikçe güneş ışınlarının düşme açısının küçülmesi, buna bağlı olarak kuzeye gidildikçe sıcaklıkların azalması, ülkemizin yer aldığı paralellerin sonucudur.

Türkiye’nin yer aldığı paralellerin sonuçlarından biri de kuzeye gidildikçe Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklanan çizgisel hızın azalmasıdır.

Ülkemizin en batısında Gökçeada’nın Avlaka Burnu yer almaktadır. Buraya en yakın meridyen 26° doğu meridyenidir. Türkiye’nin en doğusu ise TürkiyeİranNahcivan (Azerbaycan’a bağlı özerk cumhuriyet) sınırlarının kesiştiği yerdir. 45° doğu meridyeni ise buraya en yakın meridyendir.

Türkiye, 26° doğu ile 45° doğu meridyenleri arasında yer almaktadır. Buna göre ülkemizin doğusu ile batısı arasında 19 meridyen vardır. Buna bağlı olarak ülkemizin en doğusu ile en batısı arasında 76 dakika yerel saat farkı bulunmaktadır.

Uluslararası saat dilimlerine göre ülkemizde üçüncü saat diliminin saat ayarı, ulusal saat ayarı olarak kullanılmaktadır.

2. Göreceli Konum

Türkiye Anadolu ve Trakya olmak üzere iki yarımadadan oluşmaktadır. Çevresindeki denizler, ülkemizin kıyı kesiminin iklimini ılımanlaştırmakta ve ülkemizdeki nemliliği ve yağış miktarını artırmaktadır. Bu denizler, aynı zamanda ulaşım ve balıkçılık açısından önem taşımaktadır.

Ülkemizin ortalama yükseltisi 1132 metredir. Ortalama yükseltinin fazla olması, sıcaklık ortalamasının düşük olmasına neden olmaktadır. Ortalama yükselti fazla olduğundan, akarsuların akış hızları fazladır. Bu nedenle ülkemizdeki akarsular üzerinde ulaşım yapılamamaktadır (Bartın Çayı’nın ağız kısmı hariç). Akarsuların akış hızının fazla olması, hidroelektrik potansiyelini artırdığı ve raftinge elverişli olduğu için olumlu bir durumdur.

Ülkemizde yükselti, batıdan doğuya doğru artmaktadır (Şekil 1.3.5). Bu nedenle doğuya gidildikçe sıcaklık azalmaktadır.

Türkiye’nin kuzeyi ve güney kıyılarında sıradağlar yer almaktadır. (Şekil 1.3.6). Bu sıradağlar, kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı güçleştirmekte, kıyı ile iç kesimler arasında iklimin farklılaşmasına neden olmaktadır.

Türkiye, sanayileşmiş Avrupa ülkeleri ile enerji kaynakları bakımından zengin olan Orta Doğu ve Kafkas ülkeleri arasında yer almaktadır. Bu durum, ülkemizin ekonomisini olumlu yönde etkilemekte ve ülkemizin jeopolitik önemini artırmaktadır.

Türkiye, çeşitli yer şekillerinin bulunduğu ve kısa mesafelerde yükseltinin değiştiği (Fotoğraf 1.3.6) bir ülkedir. Bu durum, ülkemizde aynı anda farklı mevsim özelliklerinin yaşanmasına ve iklim çeşitliliğine neden olmaktadır. İklim çeşitliliği, ülkemizde ekonomik etkinliklerin de çeşitlenmesine neden olmaktadır.

Jeolojik yapısından dolayı Türkiye, maden çeşitliliği fazla olan bir ülkedir. Bazı madenlerin rezervi ve üretimi bakımından Türkiye, dünyanın sayılı ülkeleri arasında yer almaktadır. Bor mineralleri, krom ve bakır bu tür madenlerdendir.

Türkiye’nin İstanbul ve Çanakkale boğazlarına (Harita 1.3.5) sahip olması, jeopolitik açıdan ülkemizi güçlü kılmaktadır. Bu boğazlar, Karadeniz kıyısında yer alan ülkelerin Akdeniz üzerinden okyanuslara açılabileceği tek kapı konumundadır.